مقدمه
کشور ما تقریبا بیش از نیم قرن است که با آمریکا بیش از هر کشور
دیگری رابطه گسترده دارد . در این مدت، تحولات و سیاستهای داخلی و خارجی
ایالات متحده تاثیر به سزایی در تحولات کشور ما داشته است و دارد . البته
چگونگی این رابطه بسیار متفاوت و همواره با نوسانات زیادی همراه بوده و
روند مستمر و یک نواختی را طی نکرده است . به عبارت دیگر، قبل از انقلاب
اسلامی، با توجه به امتیازاتی که امریکاییها به دست آورده بودند، حق
هرگونه مداخله در امور ایران را داشتند و نوعی رابطه دست نشاندگی و سروری
میان دو کشور به وجود آمده بود; ارتباطی که برای مردم، روشنفکران و
روحانیون تحمل ناپذیر بود . برعکس، بعد از انقلاب اسلامی، رابطه ما با
امریکا، بسیار خصمانه شد تا آنجا که به قطع روابط سیاسی بین دو کشور منجر
گردید .
منظور از رابطه وجود هرگونه ارتباط مستقیم و غیر مستقیم
بین دو کشور است که شامل روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین دو دولت
(ارتباطات بینالمللی) و همچنین بین دو ملت (ارتباط بینالمللی) و براساس
احترام متقابل به حق حاکمیت دو کشور میباشد .
طرح این بحث از دو
جهت اهمیت دارد: اولا: ایالات متحده امریکا یکی از کشورهای قدرتمند و مطرح
جهانی است و بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، که رقیب دیرینه امریکا بعد
از جنگ جهانی دوم بود، قدرت این کشور رو به فزونی نهاد، تا آنجا که
ابرقدرت بلامنازع جهان شد . بررسی چگونگی رابطه ایران و امریکا بعد از
فروپاشی نظام دو قطبی جهان، در بحثهای یاستخارجی اهمیتخاصی دارد; زیرا
میتواند به نوعی تحولات کشور تجدید نظر طلب (ایران) را، آن هم در شرایط
جدید قدرت امریکا، مورد مطالعه قرار دهد . ثانیا: از زمان تیره شدن روابط
میان ایران و امریکا بحثی بسیار جنجالی در سطوح مختلف جامعه مطرح شد مبنی
بر اینکه نحوه روابط این دو دولت در آینده باید چگونه باشد . موضوع مورد
بحث تا حدود زیادی به این پرسش پاسخ میدهد .
در این مقاله چگونگی
این رابطه را از منظر امام خمینی (س)، بنیانگذار جمهوری اسلامی و
اصلیترین فرد مخالف حضور امریکا در ایران و منطقه و کسی که دست امریکا را
از ایران قطع کرد، بررسی میکنیم; زیرا بدون تردید، نگرش و طرز تفکر رهبر
موفق انقلاب نسبتبه مسائل سیاسی جامعه، کمک زیادی به فهم پدیدههای سیاسی و
اجتماعی خواهد کرد .
بدین ترتیب، محتوای اصلی این مقاله، بررسی
فرایند رابطه ایران و امریکا قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از طریق
موضعگیری و نحوه نگرش حضرت امام (ره) میباشد . در اینجا این سوال مطرح
میشود که آیا امکان رابطه میان ایران و امریکا وجود دارد یا خیر، اگر وجود
ندارد، چرا؟ و اگر وجود دارد تحت چه شرایطی ممکن استبرقرار شود، این
بحثحکایت از سلب و ایجاب رابطه بین دو کشور دارد:
فرضیه اساسی این
است که امکان ایجاد رابطه در نظریات حضرت امام (س)، تحتشرایطی خاص وجود
دارد، اما فرضیه رقیب بیانگر آن است که امکان ایجاد چنین رابطهای در
نظریات ایشان وجود ندارد .
حضرت امام (س) از 15 خرداد 1342 تا 14
خرداد 1368، اظهارنظرهایی درباره امریکا و نقش و جایگاه آن در ایران
داشتهاند که میتوان آنها را به سه بخش کلی تقسیم کرد: بخش اول، از شروع
زعامتحضرت امام (س) تا سرنگونی شاه; بخش دوم، از اواخر سلطنتشاه و بحبوحه
انقلاب اسلامی یعنی از واژگونی رژیم شاهنشاهی تا استقرار نظام جمهوری
اسلامی; و بخش سوم، از استقرار نظام جدید تا زمان رحلت ایشان .
